هرچند انباشت زباله یکی از معضلات امروز دنیاست اما زباله‌های الکتریکی قوز بالای قوز این ماجرا محسوب میشود. شاید برای شما هم پیش امده باشد که با تعداد زیادی از هنسویری‌های قطع شده یا شارژر‌های خراب و سالمی که دیگر برایتان کارایی ندارد، مانیتور و تلویزیون‌هایی که از دور خارج شده‌اند و دیگر به دردتان نمی‌خورد، مواجه شده باشید؛ یا لامپ‌ها و مهتابی‌هایی که سوخته‌اند و دیگر کار نمیکند؛ اما آیا این زباله‌های الکتریکی را باید مثل بقیه زباله‌ها در کیسه زباله بریزیم و ساعت 9 شب بیرون بگذاریم؟
روش‌های مدیریت زباله های الکتریکی:
این روش با استاندارد های بین الملی مغایرت دارد و همین امر باعث می گردد تا سلامت انسان و محیط زیست در معرض خطر قرار گیرد.
انواع روش های پر خطر مدیریت زباله های الکتریکی:۱ ) سوزاندن
با سوزاندن زباله ها آنان تجزیه می گردند این سوزاندن می تواند یا در فضای محسور و کنترل شده برای جلوگیری از آلودگی محیط و یا در فضای باز انجام گردد. چون ذرات سمی موجود در این زباله بسیار زیاد و خطرناک است احتمال انتشار مواد سمی بسیار زیاد است به طوری که سوزاندن زباله های رایانه ای بزرگترین منبع تولید دی اکسین ها و انتشار فلزات سنگین نظیر جیوه درجواست. در نتیجه سوزاندن زباله های الکترونیکی اصلا راهکار مناسبی نیست.
۲) دفن
عدم نفوذ زباله در محل دفن یکی از مهم ترین شرط های محل دفن زباله های الکترونیکی است که چنین محلی تقریبا وجود خارجی ندارد زیرا در دراز مدت هر محل دفن زباله الکترونیکی خاصیت های خود را از دست می دهد. تحقیقات نشان می دهد که در محل دفن مانیتورهایCRT، هر عدد لامپ اشعه کاتدی می تواند تا ۸۶/۱ گرم سرب وارد شیرابه محل دفن کند. در مکان های دفن نه تنها امکان نفوذ شیرابه، فلزات سنگین وعناصر موجود در آن ها به محیط اطراف وجود دارد و موجب آلوده شدن آب های زیرزمینی وخاک می شود، بلکه احتمال آتش سوزی نیز در این مکان ها وجود دارد.
ب)روش های جدید مدیریت زبا له های الکترونیکی
1-جداسازی
در این فرآیند مواد سمی و مضر برای محیط زیست مانند CRTها و باطری ها باید جدا شوند.این کار طبق استاندارد WEEE انجام می شود لیست اجزایی که باید طبق این استاندارد جداسازی شوند به شرح زیر است:
2-فرآیندهای مکانیکی
این فرآیندها برای جداسازی مواد مختلف قابل بازیافت و آلاینده ها انجام می شود. که عموما شامل واحد شکستن و خرد کردن و جداکننده های مغناطیسی، جداکننده های بادی، جداکننده های جریان گردابی و… می شود. در این فرآیندها گرد و غبارهای تولیدی بایستی قبل از رهاسازی برای کاهش آلودگی، فیلتر می شوند.
۳- پالایش:
مواد موجود در زباله های الکترونیکی می توانند به صورت مواد خام بازیابی شوند و برای این منظور باید از فرایندهای مختلفی مانند فرآیندهای پیرومتالورژی، هیدرومتالورژی و الکتروشیمیایی عبور کنند. عمده موادی که از فرآیند پالایش بدست می آیند شامل فلزات، پلاستیک ها و شیشه می باشند.
با لامپ‌های رشته‌ای، ال ای دی و هالوژن سوخته چه کار کنیم؟
دفع لامپ رشته ای
لامپ های رشته ای دارای یک رشته سیم نازک (فیلامنت)، و حباب شیشه ای چسبیده هستند. این نوع لامپ ها که از اوایل سال 1900 میلادی شروع به استفاده از آنها کردیم، سمی نیستند. به همین علت برای دفع لامپ های رشته ای میتوان از سطل زباله معمول یا روزانه هم استفاده کرد. نه حتما به شکل بازیافت. حذف رشته های نازک فلزی (فیلامنت) در طی فرآیند بازیافت از شیشه خیلی دشوار است. نکته خوبی برای دفع لامپ های رشته ای این است که، قبل از قراردادن لامپ در سطل زباله، ان را در بسته بندی یکبار مصرف دیگری قرار دهیم (برای مثال در یک جعبه حبوبات یا غلات)، به این ترتیب هنگام دفع لامپ درصورت شکسته شدن حباب شیشه ای لامپ، شیشه تیز پلاستیک را سوراخ نمیکند و به شما یا کارگر نظافت(رفتگر)، صدمه ای نمیزند.
دفع لامپ های هالوژن
دفع لامپ های هالوژن همانند لامپ های رشته ای ساده است، لامپ های هالوژن هم حاوی سیم نازک فلزی(فیلامنت) هستند، با این تفاوت که لامپ های هالوژن تحت فشار در حباب شیشه ای ضخیم و با استفاده از سیلیس بالا چشبیده میشود. لامپ های هالوژن میتوانند در زباله های معمولی هم دفع شوند، اما باز هم نه حتما دفع لامپ برای بازیافت. حتی با توجه به شیشه زخیم تر، بازهم عاقلانه این است که برای دفع لامپ هالوژن، آنرا در بسته بندی یکبار مصرف دیگری قرار دهیم.
دفع لامپ های فلورسنت
مهتابی فلورسنت، با این حال که موردعلاقه و ارزان است، حاوی جیوه است. به همین دلیل، برای دفع لامپ های مهتابی فلورسنت، نباید آنرا در کنار زباله های معمولی دور ریخت. این در واقع در کالیفرنیا، ماساچوست، مینه توسا، نیوهمپشایر، رمونت و واشنگتن یک قانون است، برای بازیافت و دفع لامپ های مهتابی. بسیاری از شرکت های بهینه و بازسازی منزل، و سایر خرده فروشان، بازیافت مهتابی فلورسنت را در ایستگاه هایی ارائه میدهند که مردم میتوانند برای دفع لامپ های مهتابی خود، از آنجا استفاده کنند.
دفع لامپ های کم مصرف
لامپ فلورسنت فشرده(کم مصرف)، همانند لامپ مهتابی، دارای جیوه است و باید بازیافت شود. اگر شما لامپ مهتابی یا کم مصرفی سوخته و خرابی دارید و نیاز به بازیافت و دفع آن دارید، باید بیشتر مراقب باشید چونکه در هنگام دفع لامپ و درصورت شکسته شدن آن مقدار کمی از بخار جیوه خارج خواهد شد. آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده آمریکا، روش های امنی برای دفع لامپ ها در صورت شکستگی در فضای خانه پیشنهاد میکند، که آن ها را مرور میکنیم.
- همه از جمله حیوانات را از اتاق خارج کرده و 10دقیقه اجازه دهید هوا جریان داشته باشد.
- سیستم تهویه را خاموش کنید، تا از گردش بالقوه بخار سمی جیوه جلوگیری شود.
- جاروبرقی نکنید، این کار میتواند بخار جیوه را در اتاق پخش کند.
- از کاغذ سفت مانند کارت پرسنلی استفاده کنید، برای جدا کردن تکه های شکسته شیشه و باقی مانده پودر جیوه و دور ریختن آنها در یک پاکت پلاستیکی یا ظرف شیشه ای.
- برای برداشتن تکه های کوچک شیشه یا پور جیوه از روی زمین، از سمت چسبنده نوار چسب استفاده کنید.
- از دستمال مرطوب یکبارمصرف یا دستمال کاغذی برای تمیز کردن محل استفاده کنید، دستمال را در همان کیسه پلاستیکی یا ظرف شیشه ای به همراه شیشه های شکسته، پودر و نوار چسب استفاده شده بریزید.
جمع‌بندی؛ با زباله ها الکترونیکی چه‌کار کنیم؟
در صورتی که با زباله‌های الکتریکی یا همان (e-waste) روبرو هستید، می‌توانید اقدامات زیر را برای مدیریت صحیح آنها انجام دهید:
1. بازیافت: اولین گزینه برای مدیریت زباله‌های الکتریکی، بازیافت آنها است. برخی از قطعات الکترونیکی مانند باتری‌ها، مداربرد‌ها و قطعات فلزی قابل استخراج و بازیافت هستند. به جای دور انداختن زباله‌های الکتریکی در سطل زباله معمولی، می‌توانید آنها را به مراکز بازیافت یا فروشگاه‌های الکترونیکی که خدمات بازیافت ارائه میدهند، ببرید.
2. تحویل به تولیدکننده: برخی تولیدکنندگان و فروشگاه‌های الکترونیکی برنامه‌های بازیافت را برای زباله‌های الکتریکی خود دارند. شما می‌توانید این زباله‌ها را به آنها تحویل داده و آنها را در قالب برنامه‌های بازیافت مدیریت کنید.
3. اهدای زباله‌های کارکرده: اگر دستگاه‌های الکترونیکی کارکرده‌ای دارید که شما دیگر نیازی به آنها ندارید، می‌توانید آنها را به سازمان‌ها و موسساتی که از این گونه دستگاه‌ها بهره می‌برند، اهدا کنید. به عنوان مثال، مدارس، کتابخانه‌ها، موسسات خیریه و گروه‌های جمعیتی میتوانند از دستگاه‌های الکترونیکی کارکرده استفاده کنند.
4. خرید مسئولانه: در زمان خرید دستگاه‌های الکترونیکی جدید، بهتر است به جای انتخاب محصولات قدیمی و ضعیف کیفیت، به محصولات قابل تعمیر و دوره عمر بلند توجه کنید. این کار میتواند به کاهش تولید زباله‌های الکتریکی کمک کند.
5. تخصیص صحیح: اگر نمی‌توانید زباله‌های الکتریکی را بازیافت یا تحویل دهید، بهتر است آنها را در سطل زباله مخصوص زباله‌های الکترونیکی دور بیندازید. برخی شهرداری‌ها و مراکز بازیافت محلی، سطل‌های مخصوص برای این منظور فراهم می‌کنند.
مهم است که به دنبال راهکارهای محلی برای مدیریت زباله‌های الکتریکی باشید و از دور انداختن آنها در محل‌های غیرقانونی یا غیرمجاز خودداری کنید. همچنین، در صورتی که به هر دلیلی نمی‌توانید از راهکارهای فوق استفاده کنید، با مقامات محلی تماس بگیرید تا راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید.
