چندین حکایت کوتاه و پندآموز از مولانا
حکایت یک داستان کوتاه و شگفت‌انگیز است که برای انتقال یک درس یا پیام مورد استفاده قرار می‌گیرد. حکایت‌ها عموماً با استفاده از شخصیت‌های غیر واقعی یا حیوانات، در خصوص مسائلی مانند عدالت، صداقت، اخلاق، هوش، تواضع و شجاعت تعریف می‌شوند. اغلب حکایت‌ها به صورت ساده و روان نوشته می‌شوند و معمولاً توسط مردم برای آموزش فرزندان و جوانان استفاده می‌شوند.
کشتیرانی مگس
یک مگس بر پرِکاهی که آن پرکاه بر ادرار خر، روان شده بود، نشست. مگس با غرور بر ادرار خر کشتی می راند و می گفت:من به علم دریانوردی و کشتی رانی آگاهم و تفکر بسیاری در این کار کرده ام. این دریا و کشتی را ببینید و نیز مرا ببینید که چگونه کشتی می رانم. او بر سر دریا در ذهن کوچک خود کشتی می راند. آن ادرار به عنوان دریای بی ساحل و آن کاه به عنوان کشتی بزرگ به نظرش می آمد، بدین دلیل که او آگاهی و بینش کمی داشت. جهان هر کس به اندازة ذهن و بینش اوست. در واقع آدمِ مغرور و کج اندیش مانند این مگس است که به اندازه درک ادرار الاغ و برگ کاه، عقل دارد.
من و تو نداریم، فقط تو! از حکایت های مولانا
عاشقی، در خانه ی معشوقش را زد. معشوق هم از آن طرف در پرسید« کیستی؟» عاشق در جواب گفت:« منم». معشوق، او را به خانه اش راه نداد و گفت« تو هنوز خامی. باید آتش فراق، تو را پخته کند. در این خانه جایی نداری. برو.»
با این که عاشق، دلش پیش معشوق بود ولی از دستور او اطاعت کرد و بمدت یکسال با حالی زار و نزار در آتش دوری سوخت و غم ندیدن معشوق را تحمل کرد، سپس بار دیگر در خانه معشوق را زد.
بار دیگر، معشوق پرسید« کیستی؟» عاشق پاسخ داد« تویی، تو. تو خودت هستی.» این دفعه معشوق در را باز کرد و او به داخل خانه آمد و گفت« اکنون تو و من یکی شده ایم.»
مقصود مولانا در این داستان اینست که چنانچه سر نخ، دو شاخه شود، نمیتوان آنرا از راه سوزن گذراند و در صورت جدا شدن عاشق و معشوق، عشق در رهگذر کاری ندارند و به عبارتی دیگر تفکیک میان عاشق و معشوق در راه عشق، ناممکن است.
ناشنوایی که دسته گل به آب داد
ناشنوایی خواست به احوالپرسی بیماری برود. با خودش حساب و کتاب کرد که نباید به دیگران درباره ناشنوایی اش چیزی بگوید و برای آن که بیمار هم نفهمد او صدایی را نمی شنود باید از پیش پرسش های خود را طراحی کند و جواب های بیمار را حدس بزند.
پس در ذهنش گفتگویی بین خودش و بیمار را طراحی کرد . با خودش گفت « من از او می پرسم حالت چه طور است و او هم خدا را شکر می کند و می گوید بهتر است . من هم شکر خدا می کنم و می پرسم برای بهتر شدن چه خورده ای . او لابد غذا یا دارویی را نام می برد. آنوقت من می گویم نوش جانت باشد پزشکت کیست و او هم باز نام حکیمی را می آورد و من می گویم قدمش مبارک است و همه بیماران را شفا می دهد و ما هم او را به عنوان طبیبی حاذق می شناسیم.
مرد ناشنوا با همین حساب و کتاب ها سراغ همسایه اش رفت و همین که رسید پرسید حالت چه طور است ؟ اما همسایه بر خلاف تصور او گفت دارم از درد می میرم. ناشنوا خدا را شکر کرد. ناشنوا پرسید چه می خوری ؟ بیمار پاسخ داد زهر ! زهر کشنده ! ناشنوا گفت نوش جانت باشد. راستی طبیبت کیست؟ بیمار گفت عزرائیل ! ناشنوا گفت طبیبی بسیار حاذق است و قدمش مبارک. و سرانجام از عیادت دل کند و برخاست که برود اما بیمار بد حال شده بود و فریاد می زد که این مرد دشمن من است که البته طبیعتا همسایه نشنید و از ذوقش برای آن عیادت بی نظیر کم نشد.
مولانا در این حکایت می گوید بسیاری از مردم در ارتباط با خداوند و یکدیگر ، به شیوه ای رفتار می کنند که گرچه به خیال خودشان پسندیده است و باعث تحکم رابطه می شود اما تاثیر کاملاً برعکس دارد.
